Metaverse nedir, neden bu kadar popüler? Sanalla gerçeğin bu üst düzey etkileşimi hakkındaki tüm merak ettilerini burada bulabilirsin!

Metaverse hâlâ teknolojinin gelecekten gelen sesi gibi değerlendirilse de bir yanıyla aslında bugünün bir parçası. Teknoloji sıklıkla, tahmin edilmesi güç sürprizler sunması ile biliniyor. Ne var ki, özellikle en büyük gelişmeler / değişimler yıllar yıllar önce inşa edilmeye başlanıyor bile. WhatsApp, Instagram ve Facebook gibi yan kuruluşlara sahip olan Facebook şirketinin ve şirketin CEO'su Mark Zuckerberg'in 28 Ekim 2021'de şirketin adını resmen "Metaverse" olarak değiştirmesi de konunun çok daha mercek altına alınmasına yol açmıştı. Konuya uzak olanlar metaverse tabirini yalnızca Facebook'un yeni adı olarak algılamışsa da bu, çok daha büyük, çok daha kapsamlı bir teknolojik gelişme. Peki metaverse nedir? Neden önemli? Ayrıntılar içeriğimizde!

 



Metaverse Nedir?


Metaverse ne demek diye bakıldığı zaman, aslında bu evren bireylerin kendi sanal temsilleri, yani avatarları ile beraber etkileşime girebildiği bir ağ. İnternet kullanıcıları, kendi sanal temsilleri, yani avatarları sayesinde birbirleri ile ya da dijital nesneler ile etkileşime metaverse sayesinde girebiliyor. Bir başka açıdan metaverse'ü sanal gerçekliğin çok daha ileri bir düzeyi olarak da tarifleyebiliriz. İletişim ve etkileşim araçlarının iyiden iyiye kaynaştığı bu evrende, kullanıcılar kendi avatarları aracılığıyla gün içindeki sanal toplantılarına katılabiliyor, metaverse'teki diğer arkadaşlarının avatarları ile buluşup sinemaya, tiyatroya gidebiliyor, oyun çıkışı bir restoranda yemek yiyip hesabı da kripto para ile ödeyebiliyor. Bu açıdan metaverse nedir kısaca söz etmek gerekirse: Bu ağ içerisinde, gerçek ve günlük yaşam baştan sona taklit edilebiliyor. Neredeyse hiçbir fiziksel çaba harcamadan sanal gerçeklik cihazları sayesinde tümüyle zihinsel olarak girilebilen bu evrene bilgisayarlar ve 3D cihazlar sayesinde dâhil olunabiliyor. Bununla beraber metaverse aslında yepyeni ve taze bir kavram değil. İlk kez bilimkurgu yazarı Neal Stephenson'ın 1992 tarihli "Snow Crash" adlı distopik romanında ifade edilen kavram, daha da geride, William Gibson'ın 1984'te yayımladığı bilimkurgu romanı "Neuromancer"da "siber uzay" olarak tanımlanmış ve popüler hale gelmiştir. "Snow Crash" romanında metaverse kavramına atfedilen anlamla bugünkü anlam da birbirine yakındır: Burada bireyler, farklı sanal teknolojiler aracılığıyla birbirleri ve çevreleri ile üç boyutlu fiziksel etkileşime girebilir. Kelimenin etimolojik kökenlerini merak edenler için de bir bilgi verelim: Antik Yunancada "meta" bir ön ektir ve "sonra, ötesi" gibi anlamlara gelir. Mesela bunun popüler bir örneği "metafizik" kelimesidir. Meta ön eki "fizik" sözcüğü ile birleştiğinde ortaya "fizik bilimilerinin ötesinde" gibi bir anlam çıkar. Kelimenin kalan diğer kısmı da aslında "universe" (evren) sözcüğünün kısaltılmış hâlidir. Bu açıdan "metaverse" sözcüğü "evren ötesi" ya da "evren hakkında dijital evren" gibi de yorumlanabilir.



Bilimkurguda Metaverse Nedir?


Metaverse'ün kökenlerine inmek gerekirse, kavram bilimkurgu işlerde geçmişten günümüze çokça yer işgal eder. Neal Stephenson'ın 1992 tarihli "Snow Crash" adlı distopik romanı ve William Gibson'ın 1984'te yayımladığı bilimkurgu romanı "Neuromancer" buna verilen en popüler iki örnek olsa da olay bununla sınırlı değil. 2009 çıkışlı Avatar filmi, 2018 çıkışlı Ready Player One filmi, filmin esinlendiği ve Ernest Cline tarafından kaleme alınan roman, kavramın bilimkurguda çokça yer almaya başladığını gösteriyor. Örneğin, bu son örnekte genç kahraman, kendini büyüleyen bir sanal evrene adım atar ve gerçek hayatındaki kasvetli ortamdan ve bu dünyadaki varlığından kaçmaya çalışır. Filmin kahramanı, bir tür sanal gerçeklik cihazını kafasına takar ve insanların birbirleriyle ve çevreleriyle üç boyutlu olarak fiziksel etkileşimde bulunabildiği bir sanal evrene giriş yapar.



Metaverse ve Teknoloji


Facebook CEO'su Mark Zuckerberg, The Verge dergisi röportajında Temmuz 2021'de önce şunları söylemişti: "Önümüzdeki 5 sene içinde Facebook kullanıcılarının, bizi bir sosyal medya şirketi olarak değil, bir metaverse şirketi olarak göreceğini düşünüyorum." Yine 2021 yılının Ekim ayında ise Facebook şirketinin adı "metaverse" kavramına atıfla "Meta" şeklinde değişti. Şirketinin adının "Meta" olarak değişmesinin arkasında ise uzmanların farklı yorumları var. Görüşlerden biri Facebook web sitesinin artık gençlere göre olmaması ve şirketin kurucusu Mark Zuckerberg’in gençleri kendi sosyal medya uygulamalarına geri çekmek istemesi. Şirket, Instagram’ı satın alarak genç kitlenin en çok kullandığı sosyal medya uygulamalarından birine sahip. Ne var ki Facebook, yani yeni adıyla Meta adlı şirket, Facebook web sitesinde artık o kadar da gençlere hitap etmiyor. Ayrıca “The Great Hack” belgeselinde görebileceğiniz Cambridge Analytica gibi skandallar, Facebook web sitesinin imajını da ciddi ölçüde zedelemiş durumda. İddia o ki, şirket imajını yeniden toparlamak adına böyle bir hamlede bulundu. Bununla beraber sanal gerçeklik, pek çok uzmana göre yakın gelecekte bireylerin hayatında çok daha büyük bir yer kaplamaya başlayacak. Bu da metaverse neden önemli sorusuna verilebilecek en önemli yanıtlardan biri. Öyle ki, zamanımızın çoğunu farklı sanal ortamların bulunduğu bu devasa ağda geçireceğimizi yönelik tahminler var. Mark Zuckerberg, Facebook Connect 2021'deki yaklaşık 1 saatlik konuşmasında da aslında metaverse'ün ne olduğuna yönelik önemli tanımlar yapıyor. Buna göre, örneğin bilgisayarını açtın ve internete bağlanıp Youtube'a girdin. Burada izlediğin videolarla aslında 2 boyutlu bir etkileşim içerisindesin. Oysa metaverse'ün Youtube özelinde bir konsepti olsa sanal gerçeklik gözlüğünü takacaktın ve izlediğinin videonun adeta içinde olacaktın. Bunu biraz pandemi ile beraber artan Zoom toplantılarındaki arka plana da benzetiyorlar. Tek bir farkla: Meta evrende o arka plan, mekanın kendisi olacak ve insanlar sanal gözlüklerini takıp avatarları ile o mekanın içinde sanal olarak bulunabilecekler. Dahası, mekanla ve oradaki diğer kişiler ile etkileşime girebilecekler. Metaverse projeleri nedir diye merak ediyorsan da işte amaç, tüm bu 3 boyutlu dijital ortamda aklına gelebilecek farklı pek çok konsepti oluşturmak.



Metaverse Nasıl Kullanılır?


Peki metaverse nasıl kullanılır, neresidir? Açıkçası metaverse evrenine nasıl girilir sorusuna verilebilecek tek bir yanıt yok. Bugün birçok metaverse platformu var ve bu platformlar, insanların katılım göstermesi için ücretsiz kayıt seçeneği sunuyor. Örneğin, günümüzde dünyanın en popüler metaverse platformlarından biri Decentraland olarak biliniyor. Decentraland, bir 3D sanal gerçeklik platformu. "Ethereum" adı verilen blok zinciri tarafından desteklenen Decentraland'da kullanıcılar daha sonra gezebilecekleri, üzerine inşaaat yapabilecekleri ve para kazanabilecekleri araziler satın alıyorlar. Decentraland'da danışman olarak çalışan Ariel Meilich ve Esteban Ordano tarafından ortaklaşa kurulan platform, tamamen merkeziyetsiz olarak bilinen ilk sanal dünya olarak da değerlendiriliyor. Haziran 2021'de de Londra merkezli müzayedeevi Sotheby's, dijital sanat eserlerini insanlara tanıtabilmek için Decentraland'da sanal bir sanat galerisi olarak New Bond Street genel merkezinin dijital bir kopyasını yaratmıştı. Bu meta evrende yapacağınız tüm harcamalar içinse "coin" yani kripto para kullanmanız gerekiyor. 2018 yılında ortaya çıkan Axie Infinity adlı video oyunu da bu noktada öne çıkıyor. Pokemon’dan esinlenen ve blockchain tabanlı bir savaş oyunu olan Axie Infinity'de oynamak için önce bir hesap oluşturmak gerekiyor. Rap şarkıcısı Travis Scott tarafından 2020'de meta evrende gerçekleştirilen konser de adından çokça söz ettirdi. "Fortnite" adlı video oyunu içerisinde ünlü rapçi Travis Scott tarafından bir avatar aracılığıyla verilen konser 12 milyondan fazla oyuncunun konsere gerçek zamanlı olarak katılmasına izin vermişti.



Metaverse Hakkında Olası Riskler


Metaverse nedir, nerededir, nasıl kullanılır gibi sorulara yanıt verdikten sonra bu sanal evrenin barındırdığı olası risklere de değinebiliriz. Burada merak edilen en önemli sorulardan biri kişisel verilerin ne kadarının Metaverse veritabanına kaydedileceği ve bu verilerin nasıl işleneceği. Daha bugün bile tıpkı Bitcoin gibi kendi para birimini yaratan Metaverse, güvenlik açıkları noktasında nerede duruyor? Sentieo adlı araştırma firmasına göre dünya genelindeki 160'a yakın şirket, Facebook'un yeniden markalaşmasından sonraki süreçte 2021'deki kâr tablolarına metaverse'ü de ekledi. Bu da reklamlardan para kazanma fırsatının çok daha artması olarak yorumlanıyor. Bunların yanı sıra pandemi etkisi ile geçen son 2 yılda birçok ofis çalışanı uzaktan ya da hibrit çalışma sistemini benimsedi. Fakat bu sistem hakkında duyulan en önemli şikayetlerden biri fiziksel bağlantının eksik olduğu yönünde.



Meta Evrenin Bileşenleri


Fiziksel dünyanın son derece sürükleyici ve gerçekçi bir versiyonu olan metaverse için gerekli teknolojilerin pek çoğu bugün hâlihazırda mevcut. Peki bunlar neler?




  • Artırılmış gerçeklik: Genellikle özel gözlükler aracılığıyla sanal bir ortamı gerçek dünyanın üzerine yerleştirmeye deniyor.

  • Sanal gerçeklik: 5 duyu organının, sanal bir dünyanın içerisinde gerçekten bulunuyormuşuz gibi hissetmesini sağlayan teknolojiye deniyor.

  • Blockchain (Blok Zinciri): Herhangi bir otoriteye ya da merkeze ihtiyaç duymadan, şifrelenmiş işlemlerin takibini sağlıyor.

  • Haptik: Haptik, internet kullanıcılarının dokunarak bilgisayar tabanlı bir uygulama ile etkileşime geçmelerini sağlayan teknoloji.