Vegan, vejetaryen, pesketaryen, fleksitaryen birbiri ile zaman zaman karıştırılıyor olsa da hepsinin kendine ait bir beslenme düzeni var? Peki farkları neler?

İçeriğin başlığına konu olan beslenme şekilleri, birbiri ile benzer yönlere sahip olduğundan sıkça karıştırılabiliyor. Her birinin arkasında ise birbirinden bağımsız pek çok beslenme düzeni ve deyim yerindeyse felsefe var. Hepsi bir yana yalnızca genel kültür açısından dahi örnekse vegan vejetaryen farkı nedir bilmek önemli. Hazırsan hepsini tek tek inceleyip beraber öğrenelim!



Veganlık Nedir, Vegan Kime Nedir?


Öncelikle vegan ne demek diye baktığımızda bu sözcüğün kökünün vejetaryen sözcüğüne kadar uzandığı biliniyor. Vejetaryen (vegetarian) kelimesinin ilk ve son hecelerinden vegan sözcüğü elde ediliyor. Genel kabul ise sözcüğün 1944 yılında The Vegan Society'nin kurucularından olan Donald Watson tarafından ortaya atıldığı. Watson vegan sözcüğünü literatüre kattığında ise onu şöyle tanımlamıştı: "Veganlık hayvanlar alemine dair sömürü ve zulmün tüm biçimlerini dışlamanın ve yaşamı gözetmenin yoludur. Et, balık, kümes hayvanı, yumurta, bal, hayvansal süt ve türevlerini dışlayıp bitkiler aleminin ürünleriyle yaşamayı ve tamamen ya da kısmen hayvanlardan üretilen tüm ticari malların alternatiflerini kullanmak şeklinde pratiğe dökülür." Bu açıdan bir vegan ne yemez merak ediyorsan tüm hayvansal gıdalar bir veganın yemeyi reddettiği ürünler. Etten yumurtaya, sütten deniz ürünlerine, baldan tereyağına kadar istisnasız tüm hayvansal gıdalar reddedilir. Peki veganlar ne yiyebilir?




  • Et yoluyla alınamayan protein için ıspanak, bezelye, karalahane, brokoli, börülce gibi yeşillikler, fasulye çeşitleri, nohut, mercimek, Antep fıstığı ve mantar öne çıkıyor.

  • B12 vitamini takviyeler de tercih ediliyor.

  • Çikolata ihtiyaçlarını sütsüz bitter çikolatalar yoluyla alan veganlar, yumurta yerine soya unu, hayvansal kaynaklı sütler yerine Hindistan cevizi sütü, tereyağı yerine ise zeytinyağı kullanabiliyor.

  • Yalnız yeme - içmede de değil; veganlar imalatında hayvansal ürün kullanılan kıyafetleri de giymemeyi tercih ediyor.

  • Ürünleri için hayvanlar üzerinde test yapan kozmetik firmaları da yine veganların tercih etmediği markalardır.



Vejetaryen Nedir, Ne Değildir?


Vejetaryen ne demek diye bakıldığı zaman TDK bu sözcüğü "etyemez" olarak tarif ediyor. Bu açıdan et ve et türevlerini tüketmeyen kişilere vejetaryen deniyor. Vejetaryenlik ile veganlık arasındaki fark da burada beliriyor: Vejetaryenlikte et ve et türevleri yasaklı listededir. Buna karşın bal, süt, peynir gibi diğer hayvansal gıdalar tüketilebilir. Veganlar ise istisna olmaksızın hiçbir hayvansal gıdayı tüketmiyor. Dahası, hayvansal ürünlerin kullanıldığı kıyafetler, ürünleri için hayvanlar üzerinde denemeler yapan kozmetik markaları da veganların uzak durduğu noktalar. İkisi arasındaki farklar genellikle bu şekilde. Bunun yanı sıra vejetaryenler kendi içinde dört gruba da ayrılıyor:




  • Ovo vejetaryen: Yumurta yerler fakat süt ürünleri ve hayvan ürünleri yemezler.

  • Lakto vejetaryen: Hayvan ürünleri ile yumurta kesinlikle yemezler, süt ürünleri tüketirler.

  • Pesko vejetaryen: Et ürünleri yemezler fakat balık ve balık ürünleri yerler.

  • Lakto-Ovo vejetaryen: En sık karşılaşılan vejetaryen grubudur. Süt ürünleri ile yumurta tüketirler fakat hiçbir hayvanın etini yemezler.



Vegan ve Vejetaryen Arasındaki Farklar Neler?


Yukarıda da bahsettiğimiz gibi bu iki beslenme düzeninde belli başlar farklar var. Bunları ayrı bir başlıkta, toplu şekilde okumak istersen senin için sıraladık:




  • Veganlar hayvansal hiçbir ürün tüketmez. Vejetaryen beslenmede ise hiçbir hayvan ürünü tüketilmiyor. Örneğin, bir vejetaryen kırmızı et yemeyebilir fakat peynir tüketebilir. Bir vegan ise bunlar dâhil olmak üzere bal, tereyağı, süt vs. hiçbir hayvansal besin tüketmez.

  • Veganlık yemeğin nasıl yapıldığına hâkim olmayı gerektiriyor. Örneğin, vejetaryenler bir restorana gittiği zaman et ürünü içermeyen bir yemeği sipariş edebilir. Gelgelelim veganlar sipariş ettikleri ürünün hazırlık aşamasında hiçbir hayvansal ürünün kullanılmadığından emin olmak durumunda. Bu da ister istemez veganların yemeklerin yapılış şeklinde daha çok hâkim olmasını gerektiriyor.

  • Bir vegan ile vejetaryeni ayıran en önemli maddelerden biri de bal tüketimidir. Vejetaryenler bal tüketebiliyorken veganlar hayvansal hiçbir ürünü yemedikleri için balı da tüketmezler.

  • Veganlar imalatında hayvansal ürünün kullanıldığı kıyafetleri de tercih etmez. Deri, kürk, ipek, yün, post gibi malzemeler vegan hayat tarzından uzaktır.

  • Hayvanların test amaçlı kullanıldığı makyaj ve kozmetik ürünleri de vegan yaşam tarzından uzaktadır. Bu açıdan veganlar, bazı makyaj ve kozmetik ürünlerini de kullanmaz.

  • Veganlar beslenme şekli ve giyim kuşamın yanı sıra hayvanların yer aldığı gösterilere de katılmazlar. Hayvanat bahçelerini ziyaret etmek de yine vegan yaşam tarzından oldukça uzaktır.



Pesketaryenlik Nedir?


Pesketaryen ne demek dersen, Merriam-Webster sözlüğünde bu sözcüğün kökeni 1993'e kadar götürülüyor ve tanımı şu şekilde: "Beslenmesinde balık dışında başka ete yer vermeyen kişi". Yani pesketaryen nedir sorusunun yanıtı; et grubu içinde sadece su ürünleri tüketen kişilerdir. Genellikle vejetaryenliğin bir çeşidi olarak kabul edilen pesketaryen, beyaz ve kırmızı et, sucuk - salam - sosis, pastırma yemeyi tümüyle reddeder. Bununla beraber balık ve diğer su ürünlerini bir pesketaryen tüketebiliyor. Bu yapısı gereği vejetaryen beslenme düzeni ile çok benzerdir fakat sadece et seçimi balıktan yana yapılır. Pesketaryen beslenme düzeninde ise genel olarak şunları bulabilirsin:




  • Bitkisel yağlar, kahvaltılık ürünler

  • Süt ve süt ürünleri, sebze ve meyve

  • Tahıllar, kabuklu yemişler

  • Baharatlar, somon, sushi

  • Balık güveç ve benzerleri

  • Karides, yengeç, ton balığı

  • Balık etli makarna ve pizzalar



Fleksitaryen Nedir?


Son olarak fleksitaryen nedir sorusunun yanıtı de şöyle: Bu terim "esnek" anlamına gelen "fleksi" ile vejetaryen kelimelerinin birleştirilmesi sonucu oluşmuştur. Bu nedenle fleksitaryenlere esnek vejetaryenler de denebiliyor. Genellikle hayvansal gıda tüketimini azaltmak isteyen fakat bunda zorlanan kişileri fleksitaryen olarak görebilirsin. Et, köfte gibi hayvansal gıdaları tümüyle bırakmadan sebze - meyvelere, tam tahıllara ağırlık vererek yaşayan fleksitaryenlerin bu açıdan kesin kuralları yoktur. Fleksitaryen beslenme biçiminde daha çok sebze - meyve, baklagile odaklanmak, hayvansal ürünler yerine bitkilerdeki proteine odaklanmak, zaman zaman et ve hayvansal ürünler de tüketebilmek, rafine şeker ve tatlıları azaltmak, en doğal yiyecek formlarını tüketmeye çalışmak bulunuyor. Diyetin ileri aşamalarında ise haftanın 3 - 4 günü vejetaryen beslenme düzenine geçilebiliyor. Özetlemek gerekirse: Fleksitaryen beslenme düzeninde et yemek tümüyle rafa kalkmaz fakat ne kadar yenilebileceği üzerine bazı kurallar vardır. Mesela bunlardan biri: Diyete yeni başlayanlar haftada iki gün et yemeyi bırakabiliyor. Diyetin son seviyesinde ise haftanın 5 günü et tüketmeden geçiriliyor.



Vegan yaşam tarzını benimsiyorsan, nereden ürün alacağım diye de düşünme! Hemen Hopishop’a gel, kampanya fırsatlarıyla vegan ürünler almaya başla.